De advocaat in dienstbetrekking (TAC 4/2021)

Een advocaat mag een arbeidsovereenkomst met een cliënt aangaan, bijvoorbeeld met een bedrijf. Maar hoe kunnen advocaten in dienstbetrekking voldoende onafhankelijk van hun werkgever zijn om zich op het verschoningsrecht te mogen beroepen?

Advocaten mogen de praktijk uitoefenen op basis van een arbeidsovereenkomst met een organisatie die als cliënt optreedt of cliënten aan zich heeft verbonden, bijvoorbeeld als rechtsbijstandsverzekeraar. In de praktijk spreken we dan van advocaten in dienstbetrekking. In deze bijdrage bespreek ik deze bijzondere arbeidsrelatie en de specifieke dilemma’s die het loondienstverband met de cliënt kan opleveren. Daarbij komt ook de vraag aan de orde of de advocaat in dienst van een dergelijke organisatie eigenlijk wel voldoende onafhankelijk van de werkgever kan opereren om zich op het verschoningsrecht te mogen beroepen. Concrete aanleiding voor dit artikel vormt een strafrechtelijk onderzoek bij Shell, dat zowel Nederlandse als buitenlandse advocaten in Nederland tewerkstelt. De rechter-commissaris achtte de buitenlandse Shell-advocaten onvoldoende onafhankelijk om zich in het kader van dat onderzoek op het verschoningsrecht te beroepen. De zaak wacht, nadat de rechtbank tot een iets genuanceerder oordeel kwam, op beoordeling door de Hoge Raad en zal verderop in dit artikel uitvoeriger aan de orde komen.